Wraz z posłami Michałem Szczerba i Robertem Kropiwnickim złożyłam jeszcze w 2022 roku zawiadomienie do Najwyższej Izby Kontroli w związku z kryzysem ekologicznym w Odrze.
Sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury pomimo uzyskania 1 sierpnia 2022 r. od Prezesa Wody Polskie informacji o pojawieniu się dużej ilości śniętych ryb nie przekazał jej oraz nie wydał żadnych poleceń. W konsekwencji Minister nie zapewnił bieżącego monitoringu i analizy skuteczności działań
-Kluczowe organy administracji publicznej odpowiedzialne za bezpieczeństwo obywateli były bierne,
-Brakowało nawet skutecznego obiegu informacji
-Nie zapewniono powszechnego dostępu do wyników badań i pomiarów ich jakości
-Brak monitoringu jakości wody,
-Brak reakcji na zagrożenia.
14 listopada przedstawiciele NIK zaprezentowali na konferencji prasowej wyniki kontroli. Byliśmy obecni i wysłuchaliśmy z zainteresowaniem.
Nik opublikował na swojej stronie résumé konferencji i wyniki raportu oraz cały raport`. Poniżej fragment publikacji, relacja z konferencji oraz pełna treść wyników kontroli.
Złota alga – mały glon, który obnażył niemoc dużego państwa (transmisja konferencji prasowej)
14 listopada 2023 10:56
Kluczowe organy administracji publicznej odpowiedzialne za bezpieczeństwo obywateli pozostawały bierne w pierwszej fazie katastrofy ekologicznej na Odrze. Mimo że z nieznanych przyczyn w rzece pojawiły się tysiące martwych ryb, to nie podjęto odpowiednich działań. Nie zapewniono wymaganego w takich sytuacjach skutecznego obiegu informacji. Nie uruchomiono także odpowiednich struktur zarządzania kryzysowego. W konsekwencji alerty ostrzegawcze i zakazy korzystania z Odry skierowano do ludności z co najmniej kilkunastodniowym opóźnieniem. Kryzys na Odrze obnażył brak należytej troski państwa o dobry stan wód. Jest to efekt dotychczasowych, wieloletnich zaniechań organów państwa, błędnych działań, a także niewystarczających rozwiązań prawnych.
Latem 2022 r. Odrę i jej dopływy dotknęła katastrofa ekologiczna na niespotykaną wcześniej w Polsce skalę. Na odcinku kilkuset kilometrów masowo wymierały ryby i inne organizmy wodne, np. małże i ślimaki wodne. Według Komisji Europejskiej i Europejskiej Agencji Środowiska była to jedna z największych katastrof ekologicznych w najnowszej historii rzek europejskich. Jej skutki nie ograniczały się wyłącznie do środowiska. Dotknięta nimi została także gospodarka, a w szczególności branża turystyczna i gastronomiczna.
Z Odry i jej dopływów wyłowiono co najmniej 350 t zatrutych ryb, w tym 250 t w Polsce. Jednak według części naukowców faktyczne straty w ichtiofaunie były dwu-, a nawet trzykrotnie większe – szacunki wskazują nawet na 1000 t martwych ryb i wyginięcie aż 80 proc. organizmów odpowiedzialnych za samooczyszczenie rzeki. Skąd wzięły się te rozbieżności? Początkowo wybierane przez wędkarzy i wolontariuszy martwe ryby nie podlegały ważeniu, a część ryb – głównie ze względu na niewielkie rozmiary – nie została wybrana przez sieci i opadła na dno ulegając rozkładowi. Powodowało to znaczne obniżenie natlenienia wody i przyczyniło się do dalszego zwiększenia śmiertelności organizmów wodnych w dolnym odcinku Odry.
W opinii ekspertów bezpośrednią przyczyną masowego śnięcia ryb była toksyna wytwarzana przez glony Prymnesium parvum (tzw. złote algi). Ich naturalnym środowiskiem są wody słone i słonawe, a nie rzeki słodkowodne. Niestety w wyniku działalności człowieka, Odra od wielu lat jest zanieczyszczana, w tym solami pochodzącymi z wód dołowych odprowadzanych przez zakłady górnicze. Wysokie zasolenie, jak też występujące w rzece i jej dopływach substancje odżywcze stworzyły dogodne warunki do rozwoju złotej algi.
Zgodnie z art. 74 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej na władzy publicznej spoczywa obowiązek prowadzenia polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnym i przyszłym pokoleniom oraz obowiązek ochrony środowiska. Zasadnym więc stało się dokonanie oceny działań organów administracji rządowej i państwowych osób prawnych zaangażowanych w reagowanie na zaistniałą sytuację kryzysową, jak też wskazanie uwarunkowań wynikających z działań lub zaniechań, które przyczyniły się do jej wystąpienia.
Kontrola NIK koncentrowała się na dwóch obszarach: przygotowaniu struktur państwa oraz okolicznościach, które doprowadziły do kryzysu ekologicznego na Odrze, a także na tym w jaki sposób organy państwa zareagowały na sytuację kryzysową z 2022 r. Skontrolowaliśmy 20 jednostek: Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, Ministerstwa Infrastruktury, Klimatu i Środowiska oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji, Inspekcję Ochrony Środowiska (GIOŚ i WIOŚ), Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (KZGW, RZGW) oraz urzędy wojewódzkie.
Więcej czytaj: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/odra-kryzys-ekologiczny.html
Tutaj cały dokument;
Po prezentacji Raportu NIK odbyliśmy konferencję prasową, na której poinformowałam m.in. o tym, że zgłosiłam do kontroli Izby sposób i zasadność wydatkowania pieniędzy przekazanych do Wód Polskich przez NFOŚ na monitoring Odry. Relacja poniżej.